AK 47 - legenda wśród karabinów szturmowych

Kucinho

AK (AK-47, od Автомат Калашникова образца 1947 , ros. Автомат Калашникова, dosłownie automat Kałasznikowa) - nazwa karabinu automatycznego AK i modeli z niego się wywodzących, pochodząca od nazwiska konstruktora Michała Kałasznikowa. Podstawowy model karabinu AK (określany również jako AK-47[1]) zasilany jest amunicją pośrednią 7,62mm x 39 mm wz. 43. Prace badawcze rozpoczęto w roku 1944, w 1947 broń skierowano do testów zakończonych w rok później. Karabinek AK został oficjalnie przyjęty do uzbrojenia wojsk ZSRR w 1949.

Historia
W 1943 roku w OKB-44 opracowano nabój pośredni kalibru 7,62 mm. W tym samym roku ogłoszono konkurs na trzy wzory broni zasilane tym nabojem, które miały się stać podstawą uzbrojenia strzeleckiego Armii Czerwonej. Miały to być karabin samopowtarzalny, karabin automatyczny i ręczny karabin maszynowy.

Jeszcze przed zakończeniem wojny powstało 15 prototypowych karabinów automatycznych m.in. Baryszewa, Konstantinowa, Stieczkina, Korobowa (TKB-4 Cool

i Sudajewa (AS-44). Najbardziej udany z nich okazał się AS-44, ale śmierć konstruktora przerwała prace nad tą bronią. Po zakończeniu testów AS-44 sformułowano nowe założenia taktyczno-techniczne i w 1946 roku rozpoczęto nowy konkurs na karabin automatyczny zasilany nabojem pośrednim. Do konkursu zgłoszono 20 modeli, z których 5 przeszło do drugiej fazy, a dokładnym testom poddano 3:

KBP-410 (Diemientiewa)
KBP-415 (Bułkina)
KBP-480 (Kałasznikowa)
KBP-480 był czwartą konstrukcją Michaiła Kałasznikowa. Wcześniejsze (pistolet maszynowy z 1942, rkm z 1943 i karabin samopowtarzalny z 1944) pozostały prototypami, ale ostatnia z nich stała się podstawą do opracowania karabinu automatycznego. Karabin Kałasznikowa skonstruowany w 1944 roku był bronią samopowtarzalną, działającą na zasadzie odprowadzania gazów prochowych przez boczny otwór lufy, z zamkiem ryglowanym przez obrót. Zasilanie broni odbywało się ze stałego magazynka ładowanego przy pomocy 10-nabojowego ładownika. Budowa karabinu była wyraźnie wzorowana na amerykańskim karabinie samopowtarzalnym M1 skonstruowanym przez Johna Garanda. Należy zaznaczyć że karabin Kałasznikowa nie był kopią karabinu M1 Garand, ponieważ w obu konstrukcjach zastosowano odmienne rozwiązania szczegółowe. Podobnie jak M1 karabin Kałasznikowa posiadał zamek wyposażony w występ współpracujący z krzywką odryglowującą umieszczoną na suwadle, ale karabin wyposażono w komorę gazową umieszczoną nad lufą i zamkniętą komorę zamkową (podobnie jak we wcześniejszych radzieckich karabinach AWS i SWT). Podobnie jak w nich zastosowano w karabinie Kałasznikowa tłok gazowy o krótkim skoku. Dzięki temu pomimo umieszczenia tłoka i tłoczyska nad lufą było możliwe doładowywanie magazynka od góry. Karabin z 1944 roku nie został przyjęty do uzbrojenia ponieważ za lepszy uznano SKS skonstruowany przez Simonowa.

Przygotowując prototyp KBP-480 Kałasznikow zachował zasadę działania sprawdzoną w karabinie z 1944 roku, ale przystosował go do zasilania z 30-nabojowego magazynka karabinu AS-44. Broń wyposażono w mechanizm spustowy wyraźnie inspirowany mechanizmem spustowym strzelby A-5 Johna Mosesa Browninga (mechanizm został opatentowany w 1900 roku). Dużą dźwignię bezpiecznika (w KBP-480 pełniącą także rolę przełącznika rodzaju ognia) w górnym położeniu zasłaniającą wycięcie w którym porusza się rękojeść przeładowania najprawdopodobniej zapożyczono z karabinu Remington Model 8 (także skonstruowany przez Johna Browninga).

Pierwszy prototyp z 1946 roku był wyposażony w krótki, i dzięki temu lekki zamek. jego wadą było to że po rozłożeniu broni iglica wystawała z jego tylnej części co narażało ją na złamanie. Dlatego w drugim prototypie zastosowano znacznie dłuższy zamek którego tylna część tworzy tuleję z osłaniającą iglicę. Tuleja ma niewielką średnicę (mniejszą niż dno łuski) dzięki czemu zamek jest nadal stosunkowo lekki, a wycięcie stałego wyrzutnika krótkie. Prototyp z udoskonalonym zamkiem posiadał także zmienioną komorę zamkową (komora zamkowa otwierane od dołu przez odłączenie mechanizmu spustowego).

Po testach drugiego prototypu konstruktorowi zasugerowano następne zmiany. Eksploatacja karabinów AWS i SWT wykazała że cienkie tłoczysko jest podatne na zgięcia i złamania. Dlatego trzeci prototyp miał tłoczysko o większej średnicy. Zostało ono połączone z suwadłem (układ z długim skokiem tłoka gazowego) dzięki czemu wyeliminowano osobna sprężynę tłoczyska, a energia kinetyczna cofającego tłoczyska mogła być wykorzystana do wykonania prac cyklu samoczynności. W trzecim prototypie powrócono także do otwartej od góry komory zamkowej.

W okresie 16 grudnia 1947 - 11 stycznia 1948 odbyły się próby karabinów KBP-410, KBP-415, oraz KBP-480. W wyniku tych prób uznano, że ZTT najlepiej spełnia KBP-480. W 1948 roku opracowano ostateczną wersję sowieckiego naboju pośredniego 7,62 mm. Posiadała ona łuskę długości 39 mm (wersja z 1943 - 41 mm). W tym samym roku pojawił się ostatni prototyp KBP-480. Był on zasilany nabojem 7,62 x 39 mm.

W 1949 roku KBP-480 został przyjęty do uzbrojenia Armii Czerwonej jako Автомат Калашникова об. 1947 г. W tym samym roku do uzbrojenia zostały oficjalnie przyjęte nabój pośredni (jako wz. 43) oraz inne zasilane nim wzory broni (karabin samopowtarzalny СКС об. 45 (SKS-45) i rkm РПД об. 44 (RPD).

Pierwszym producentem AK były zakłady w Kowrowie. Karabiny te określane jako AK typu I posiadały komory zamkowe wykonane metodą głębokiego tłoczenia. Po przeniesieniu produkcji do zakładów w Iżewsku okazało się ze ma on kłopoty z tą technologią i opracowano nową komorę zamkową wykonywana poprzez frezowanie z odkuwki. Komora zamkowa typu II była uniwersalna i stosowaną ją zarówno w karabinach AK (z kolbą stałą), jak i AKS (z kolbą składaną), przy czym montaż kolby stałej był możliwy dzięki zastosowaniu obsady łączącej komorę zamkową z kolbą. Ponieważ element ten osłabiał mocowanie kolby od 1953 roku rozpoczęto produkcję AK z ponownie przekonstruowaną komorą zamkową. Była ona wykonywana identyczną technologią jak komora zamkowa typu II, ale była produkowana w dwóch wersjach (dla karabinów AK i AKS) różniących się sposobem montażu kolby, dzięki czemu wyeliminowano obsadę kolby stałej. Wersja z 1953 roku stała się ostateczną i jest najbardziej rozpowszechnionym modelem AK.

Od 1956 roku ZSRR rozpoczął sprzedaż licencji na karabin AK. Był on produkowany w wielu państwach świata (m.in. w Polsce (AK typu III 44 060 szt. i kbk-g wz.60 i kbk-g wz.60/72 5000 + 500 szt.), Rumunii (AIM), NRD, Chinach (Type 56), Izraelu, Finlandii (Valmet M62) i Bułgarii). W drugiej połowie lat pięćdziesiątych karabinek AK został zmodernizowany i wprowadzony do uzbrojenia armii radzieckiej jako AKM. Także licencja na tę wersję trafiła wkrótce do wielu krajów.

W 1974 wprowadzono do uzbrojenia nowy karabinek automatyczny, konstrukcji M. T. Kałasznikowa, oznaczony AK-74. Liczbę karabinów będących odmianami i pochodnymi karabinu AK/AKM szacuje się na 50 - 100 milionów sztuk co sprawia że jest on najpowszechniej produkowanym wzorem broni strzeleckiej w dziejach.

Opis
Jest to broń samoczynno-samopowtarzalna działająca na zasadzie odprowadzenia gazów przez boczny otwór w lufie do komory gazowej, umieszczonej nad lufą. Elementem łączącym zespoły i mechanizmy karabinka jest komora zamkowa, wykonana ze stali metodą obróbki wiórowej. Wewnątrz niej znajdują się: mechanizm powrotny, opory ryglowe, mechanizm spustowo-uderzeniowy, wyrzutnik łusek oraz zespół odrzutowy. Do komory w sposób trwały jest przyłączona lufa (za pomocą gwintu), kolba stała (AK) lub składana (AKS), rękojeść typu pistoletowego i kabłąk języka spustowego z zatrzaskiem magazynka, natomiast w sposób rozłączny - magazynek i pokrywa komory zamkowej.

Lufa karabinka ma przewód z bruzdowaną częścią prowadzącą (4 bruzdy prawoskrętne) i komorą nabojową. Na jej zewnętrznej części wylotowej jest nacięty gwint lewoskrętny, służący do nakręcania odrzutnika (do strzelenia 7,62 mm nabojami ślepymi wz. 1943 r.) lub tłumika dźwięku i płomieni PBS-1.

Na lufie za pomocą kołków są zamocowane: podstawa muszki, komora gazowa z gniazdem tłoka gazowego, pierścień oporowy do zamocowania łoża i podstawa celownika. Między komorą gazową i podstawą celownika jest zamontowana rura gazowa z nakładką ochronną, zabezpieczona przed wypadnięciem łącznikiem obrotowym. Zespół odrzutowy karabinka stanowi suwadło (tworzące z tłoczyskiem i tłokiem gazowym jedną całość) oraz prowadzony przez nie zamek. Suwadło wodzi się w prowadnicach komory zamkowej. Jest ono podparte sprężyną powrotną nałożoną współosiowo na żerdź, która jest połączona teleskopowo z prowadnicą sprężyny. Stopka prowadnicy jest oparta o tylec komory zamkowej i ma ząb stanowiący zatrzask pokrywy zamkowej. Suwadło wymusza zaryglowanie i odryglowanie zamka, napina kurek oraz stanowi prowadnicę cylindrycznej części zamka. Zamek w przedniej części ma dwa rygle, występ prowadzący - do współpracy ze skosem ryglującym i odryglowującym suwadła. Występ dosyłający nabój do komory nabojowej, czółko do pomieszczenia dna łuski oraz wyciąg łusek zaopatrzony w pazur i sprężynę. Ryglowanie przewodu lufy następuje przez obrót zamka w prawo w wyniku przesunięcia rygli zamka za opory ryglowe komory gazowej. W karabinku zastosowano mechanizm spustowo-uderzeniowy działający na zasadzie przechwytywania kurka, zawierający spust obrotowy w formie dźwigni dwuramiennej. Samoczynny bezpiecznik (uniemożliwiający odpalenie przy niezaryglowanym zamku), zaczep do prowadzenia ognia pojedynczego (spełniający funkcję przerywacza), kurek ze sprężyną spustowo-uderzeniową. Iglicę umieszczoną w zamku i przełącznik rodzaju ognia, spełniający jednocześnie funkcję bezpiecznika przed przypadkowym wystrzałem. Przełącznik uruchamiany ramieniem nastawczym umieszczonym na prawej ściance komory zamkowej może zajmować trzy położenia: dolne (P) - umożliwiające prowadzenie ognia pojedynczego, środkowe (C) - ognia ciągłego oraz górne - powodujące zabezpieczenie broni. Karabinek można zabezpieczyć zarówno podczas przerwy w strzelaniu (z kurkiem napiętym i wprowadzonym nabojem do komory nabojowej) jak i po jego zakończeniu (po rozładowaniu broni i zwolnieniu kurka). W położeniu zabezpieczonym dźwignia przełącznika unieruchamia spust uniemożliwiając zwolnienie kurka, a ramię przełącznika blokuje zespół odrzutowy w przednim położeniu.

Zasilanie broni odbywa się z dwurzędowego magazynka łukowego o pojemności 30 nabojów wykonanego z blachy stalowej metodą tłoczenia.

W karabinku zastosowano muszkę typu słupkowego oraz celownik krzywkowy wyposażony w odchylne ramię z otwartą szczerbinką prostokątną i naniesioną podziałką odległości. Żądaną nastawę celownika w zakresie od 100 do 800 m (co 100 m) ustawia się suwakiem ramienia celownika, którego zatrzask wchodzi w nacięcia prawej krawędzi ramienia. Każdy karabinek jest wyposażony w pas do noszenia broni oraz przybory, przeznaczone do rozkładania, składania i konserwacji. W ich skład wchodzą: wycior, przybornik (z przecieraczem, szczoteczką do konserwacji przewodu lufy i komory gazowej oraz kluczem-wkrętakiem) a także olejarka dwukomorowa.

Wpływy kulturowe

Kałasznikow jako element godła Mozambiku. Karabin Kałasznikowa jest popularnym karabinem w popkulturze, pojawia się w wielu filmach i grach komputerowych. Opowiada o nim m.in. piosenka pt. "Kałasznikow" skomponowana przez Gorana Bregovicia do filmu Underground Emira Kusturicy.

AK często określa się skróconą, slangową nazwą "kałach"[2] lub "kałasz" [3] (ros. Калаш), rzadziej "kałasznik" [4]. W dziełach popkultury amerykańskiej karabin używany jest często przez postacie negatywne.

W wielu krajach kałasznikow jako podstawowe narzędzie walki stał się symbolem pozytywnym. W ten sposób znalazł się m.in. na godle Mozambiku i fladze Hezbollahu. AK trafił w sumie do 55 armii na świecie.

Ciekawostki
Karabin AK może przestrzelić:

- 7 mm pancerz z odległości 300 m
- hełm NATO-wski z odległości 900 m
- kamizelkę kuloodporną z odległości 600 m
- 30 cm przeszkodę z piasku z odległości 500 m
- 25 cm belkę drewnianą z odległości 500 m
- 15 cm mur z cegieł z odległości 100 m